Ultrason (USG), vücudun iç yapıları hakkında gerçek zamanlı bilgi veren, iyonizan radyasyon içermeyen, güvenli ve yaygın bir görüntüleme yöntemidir. Doğru hazırlık, görüntü kalitesini yükseltir, randevu süresini kısaltır ve tekrar çekim riskini azaltır. Bu yazıda ultrason öncesi dikkat edilmesi gereken 5 şey başlığını, pratik örneklerle ve en sık sorulan sorularla birlikte adım adım anlatıyoruz.
Ultrason için “tek tip” hazırlık yok. İncelenecek bölgeye göre kimi zaman açlık gerekir, kimi zaman da mesanenin dolu olması istenir. Örneğin karın (abdominal) ultrasonunda sık karşılaşılan talimat, 8–12 saatlik açlıktır; böylece bağırsak gazı azalır ve organlar daha net görünür. Böbrek ya da pelvik incelemelerde ise çoğu merkez, randevudan önce bol su içip tuvalete gitmemeyi ister; dolu mesane, mesane duvarını ve pelvik organları daha iyi görüntülemeyi sağlar. Merkezinizin verdiği randevu mesajındaki talimatı esas alın—küçük farklılıklar olabilir.
Genel kural, doktor aksini söylemedikçe ilaçları kesmemektir. Özellikle tansiyon, tiroit ya da kalp ilacı gibi düzenli ilaçlarınızı her zamanki saatte almanız istenir. Diyabetliler için uzun açlık süreleri planlanacaksa, hipoglisemi riski düşünülerek randevu saati ve hazırlık yeniden düzenlenebilir. Hamilelikte yapılan obstetrik ultrasonlar genellikle özel bir hazırlık gerektirmez, ancak erken gebelik haftalarında veya pelvik değerlendirmede mesanenin bir miktar dolu olması istenebilir. Ultrasonun radyasyon içermediğini ve rutin tanıda güvenle kullanıldığını da hatırlatalım.
Ultrason probunun temas edeceği alanın erişilebilir olması gerekir. Bu nedenle rahat, bol kıyafetler giyin; gerekirse sağlık kuruluşu size hasta önlüğü verecektir. İnceleme bölgesinde kolye, küpe, bileklik, piercing gibi aksesuarlar görüntüyü engelleyebilir; randevu öncesi çıkarmak en doğrusudur. Boyun ultrasonu için yakası kapalı giysiler işi zorlaştırır; yakası geniş veya kolay açılan kıyafetler tercih edin.
Pelvik ultrason için merkezler sıklıkla randevudan 45–60 dakika önce 1 litre civarı su içmenizi ister ve çekime kadar tuvalete gitmemenizi söyler. Bazı böbrek incelemelerinde de benzer bir hazırlık uygulanır. Çocuklar için süreler daha kısadır ve talimatlar yaşa göre uyarlanır. Her merkezin protokolü farklı olabilir; bu yüzden randevu teyidindeki mesajı dikkate alın.
Ultrason sırasında kullanılan jel, prob ile cilt arasında ses dalgalarının iletimini artırır. Kliniğe göre tek kullanımlık/steril jel ürünleri ve enfeksiyon kontrol önlemleri uygulanır. Vajinal ya da girişimsel işlemlerde steril jel tercih edilir; transduserler için de üretici talimatlarına uygun temizlik ve dezenfeksiyon prosedürleri izlenir. Bu standartlar, hasta güvenliği açısından belirlenmiş kılavuzlara dayanır.
Merkezinizin size gönderdiği talimat farklıysa onu izleyin; protokoller kuruma göre değişebilir.
Açlık gerektiren karın incelemelerinde, kimi merkezler suyu kısıtlayabilir; kimileri “yudumlar halinde” izin verir. Pelvik/böbrek ultrasonlarında ise tam tersine, çekimden önce bol su içmeniz istenir. En doğrusu randevu mesajındaki talimata uymak ve “ne kadar su içmeliyim?” sorusunu merkezinizle netleştirmektir.
Aksesuarları (saat, kolye, küpe vb.) mümkünse evde bırakın.
Genellikle evet. Özellikle tansiyon, tiroit ya da kalp ilaçları gibi düzenli tedaviler doktorunuz aksini söylemedikçe kesilmez. Diyabet hastaları, açlık gereken çekimlerde ilaç ve randevu saatini doktorla planlamalıdır. Kendi durumunuz için en doğru bilgiyi sizi takip eden hekim verir.
Gebelik ultrasonları çoğu zaman özel bir hazırlık gerektirmez; ancak erken haftalarda ya da pelvik değerlendirmelerde mesanenin dolu olması istenebilir. Ultrason, iyonizan radyasyon kullanmadığı için gebelikte rutin tarama ve değerlendirmelerde yaygın ve güvenli bir yöntemdir. Yine de merkezin talimatlarını izleyin.
Çocuklarda açlık süreleri yetişkinlere göre daha kısadır ve yaşa göre ayarlanır. Küçük çocukların huzursuzluk yaşamaması için randevu saatini uykudan hemen önce/sonra planlamak ve sevdiği bir oyuncağı yanına almak işe yarar. Detay talimatları randevu veren ekip size bildirir.
Genellikle diyet kısıtlaması yoktur. Boyun bölgesine kolay erişim sağlayan kıyafetler tercih edin; kolye ve yüksek yaka görüntüyü zorlaştırabilir. Çekim kısa sürer ve biter bitmez günlük hayatınıza dönebilirsiniz.
Nadiren jel içeriklerine karşı hassasiyet görülebilir. Sağlık kuruluşları tek kullanımlık/steril jel ve uygun dezenfeksiyon prosedürleriyle enfeksiyon riskini minimize eder. Cildinizde bilinen bir duyarlılık varsa randevu öncesi mutlaka söyleyin.
Manyetik etkileşim söz konusu olmasa da, probun temas edeceği bölgede yer alan takılar görüntüyü engelleyebilir. Bu nedenle, özellikle boyun, karın ya da pelvik bölgeye yakın aksesuarları çıkarmak önerilir.
