Magnetik Rezonans (MR) tetkiki; güçlü mıknatıslar ve radyo dalgalarıyla ayrıntılı görüntü üreten, radyasyon içermeyen bir yöntemdir. Doğru hazırlık hem güvenliği artırır hem de görüntü kalitesini yükseltir. Aşağıda randevuya gitmeden önce bilmeniz gereken en kritik noktaları, hastaların en sık sorduğu sorularla birlikte sade bir dille derledim.
Radyoloji ekibinin MR güvenlik formunu doldurmanızı istemesi tesadüf değil. Vücudunuzda kalp pili (pacemaker), defibrilatör, beyin anevrizma klipsi, koklear implant, bazı protezler ya da metalik yabancı cisimler varsa cihazın güçlü manyetik alanı bu ürünleri etkileyebilir. Pek çok modern implant “MR Conditional (MR koşullu)” etiketi taşır; yani belirli alan gücü ve ayarlarda MR yapılabilir. Bu nedenle implant kartınızı ve cihaz marka–model bilgilerini yanınızda bulundurun, detayları görevliyle paylaşın. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), implantların MR emniyet durumlarının (MR Safe/Unsafe/Conditional) ürün etiketinde yer almasını özellikle vurgular.
Diş teli, dolgular ya da ortopedik plak–vidalar genellikle MR’a engel olmaz; yine de kullanılan metalin türü, bölge ve tetkikin hedefi önemli olabilir. Kısacası “küçük bir detay” diye düşünmeyin; tüm ameliyatlarınızı, girişimleri ve olası alerjilerinizi forma yazın ve sözlü olarak da belirtin. MR odasına girerken üzerinizdeki banka kartı, anahtar, saat, telefon gibi mıknatısla etkileşebilecek her şeyi de çıkarmalısınız.
Günlük makyaj ürünleri (özellikle simli far ve rimeller) dahi mikroskobik metal partiküller içerebilir; bu hem görüntüde parazit oluşturur hem de ciltte ısınma riski yaratabilir. Bu nedenle randevu günü makyajsız gelmek, fermuar–kopça–tel içermeyen rahat kıyafetler giymek idealdir. Tüm takılar, piercing, kemer tokası, bozuk para, kredi kartı, kulaklık ve işitme cihazları çıkarılmalıdır. Gerekirse hastane size metal parçasız bir hasta önlüğü verir.
Pek çok MR için aç kalmanız gerekmez; randevu öncesi normal yeme–içmeye izin verilir. Kontrast madde verilecekse dahi modern kılavuzlar, rutin açlığın bulantı–kusmayı azaltmada anlamlı fayda göstermediğini belirtir. Ancak sedasyon (sakinleştirici) veya anestezi planlanıyorsa, anesteziye ilişkin açlık kuralları geçerlidir. Bu ayrımı randevu teyidinde netleştirin.
Bazı karın–safra yolu MR tetkikleri (ör. MRCP) için merkezler birkaç saatlik açlık isteyebilir; bu klinik gereklilikler kurumdan kuruma değişir. Şeker hastalığı, böbrek sorunu, tiroit hastalığı, kontrast maddeye geçmiş reaksiyon gibi durumlarınızı mutlaka bildirin.
MR cihazı dar bir tünel görünümünde olabilir ve çekim sırasında yüksek tıkırtılar duyarsınız. Merkezler kulak tıkacı veya kulaklık takar; bazen müzik de dinletilir. Çekim, hedeflenen bölgeye göre genellikle 15–60 dakika sürer. Kapalı alan korkusu (klostrofobi) yaşayan hastalar için birkaç seçenek vardır: randevudan önce durumu bildirip nefes egzersizi ve iletişim planı yapmak, hafif sakinleştirici kullanımı için doktorla görüşmek ya da uygun ise “short-bore”/geniş açıklıklı cihazı tercih etmek. Unutmayın, çekim boyunca teknisyenle çift yönlü iletişim kurabilirsiniz.
Kontrastlı MR, organ ve damarların ayrıntısını belirginleştirir. Gadolinyum bazlı kontrastlara alerjik reaksiyonlar genellikle hafiftir ve ciddi reaksiyonlar seyrektir; radyoloji ekipleri bu olasılık için hazırlıklıdır. Ciddi böbrek yetmezliği olan hastalarda nadir “nefrojenik sistemik fibrozis” riski nedeniyle kontrast seçimi dikkatle yapılır. Çok küçük miktarlarda dokularda kalıntı saptanabilse de mevcut verilere göre bilinen zararlı bir etkisi gösterilmemiştir; karar, fayda–risk dengesiyle verilir.
Emziren annelerde, verilerin büyük kısmı emzirmeye ara vermeyi gerektirmediğini gösterir; pek çok mesleki kuruluş anne sütünün kesilmesine gerek olmadığını belirtir. Endişesi olan anneler, isterlerse 24 saatlik araya bilinçli bir tercih olarak başvurabilir. Bu konuyu randevudan önce konuşmanız en doğrusu olacaktır.
Çoğu MR için normal beslenmeye devam edebilirsiniz; çekim sonrası da hemen yiyip içmek serbesttir. Sedasyon/anestezi planı varsa anestezinin açlık kuralları geçerli olur. Karın içi bazı tetkiklerde birkaç saatlik açlık istenebilir; randevu teyidinde merkezin talimatını öğrenin.
Güncel cihazların önemli kısmı “MR Conditional” sınıfındadır; yani belirli ayarlarda MR mümkündür. Cihaz modelinizi ve hasta kartınızı getirerek radyoloji ekibine bildirin. MR “unsafe” (uygunsuz) cihazlarda çekim yapılmaz; alternatif görüntüleme düşünülür. Kararı, implant etiket bilgisi ve risk–fayda değerlendirmesi belirler.
Gadolinyum bazlı kontrastlarda alerjik reaksiyonlar seyrektir ve çoğu hafiftir (kurdeşen, kaşıntı, gözlerde sulanma gibi). Şiddetli reaksiyonlar nadirdir; merkezler olası durumlar için hazırdır. Alerji öykünüzü ve önceki kontrast deneyimlerinizi mutlaka paylaşın. Böbrek fonksiyon bozukluğu varsa ajan seçimi özel olarak yapılır.
Genel olarak hayır. ACR ve diğer saygın kaynaklar, anne sütüne geçen miktarın çok düşük olduğunu ve emzirmeye ara vermenin gerekmeyeceğini belirtiyor. Yine de içiniz rahat etmiyorsa, pompa ile süt biriktirip 24 saatlik ara vermeyi tercih edebilirsiniz; bu tıbben zorunlu değil, bilgilendirilmiş bir seçimdir.
Bölgeye göre çekim 15–60 dakika arası değişir. Cihaz çalışırken ritmik, yüksek tıkırtılar duyarsınız; kulak tıkacı veya kulaklıkla korunursunuz. Çekim boyunca hareketsiz kalmak görüntü kalitesi için kritik önemdedir.
Özellikle simli makyaj ve bazı kozmetiklerde metalik partiküller bulunabildiğinden makyajsız gelmek görüntü kalitesini korur ve ciltte ısınma riskini azaltır. Oje çoğu zaman sorun çıkarmaz; ancak tırnak ucundaki sensörler için çıkarılması istenebilir. Kendi merkezinize danışın.
Rutin olarak gerekli değildir; modern kılavuzlar açlığın bulantı–kusmayı önlemediğini belirtir. Ancak sedasyon/anestezi varsa açlık kuralları uygulanır. Kurumunuzun talimatı esas alınır.
